جمهوری اسلامی ایران و نمایندگان كشورهای عضو گروه1+5 (انگلیس، فرانسه، آمریكا، روسیه و چین به همراه آلمان) در حالی بیست و نهم و سی ام خردادماه برای ادامه مذاكرات خود به مسكو رفته اند كه با توجه به میزبانی كرملین در این نشست و همچنین تغییرات ناشی از انتخابات ریاست جمهوری اخیر این كشور، پیش بینی های ضد و نقیضی درباره نتایج احتمالی مطرح شده است.

سال گذشته تقریبا همین روزها بود كه 'سرگئی لاوروف' وزیر امورخارجه روسیه، پس از سفر به آمریكا مقابل خبرنگاران ایستاد و از طرح گام به گام سخن گفت.

در آن زمان آمریكا روی خوشی به این طرح نشان نداد، اما با گذشت زمان، خواست های متقابل جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 در موضوع هسته ای، انجام اقدام هایی هموزن از هر دو سو را دیكته كرد.

در چنین زمانی، آنچه مسیر گفت و گوها را از بن بست بیرون می آورد ایجاد توازن در انتظارات مطرح شده دو طرف از یكدیگر بود. این امر نیز خود را در قالب همان طرح گام به گام كه بر سر زبان ها افتاده بود، فرو برد و در عمل، پیشنهاد رو به موت روس ها، نفسی دوباره كشید.

بر اساس همین دیدگاه و با توجه به مواضع مطرح شده از سوی هفت كشور، قرار شد پس از 15 ماه همه طرف ها بار دیگر دور یك میز بنشینند و به بیان دیدگاه های خود بپردازند.

البته این بار، زمینه لازم برای طرح انتظارات متقابل در ازای پذیرش هر گونه شرایط مطرح شده فراهم بود.

به عبارت دیگر، كشورهای1+5 می دانستند اگر از ایران هر گونه تغییر در برنامه های هسته ای را بخواهند در مقابل باید مشوق هایی هموزن و درخور توجه نیز پیشنهاد دهند.

به هر حال، طرف های مذاكره بیست و ششم فروردین ماه در استانبول گرد هم آمدند و با توجه به اینكه از طرف گروه مذكور به طور ضمنی فعالیت غنی سازی اورانیوم ایران به رسمیت شناخته شده بود، تهران نیز از ادامه گفت و گوها در بغداد استقبال كرد.

البته پیشنهاد برگزاری دور نخست مذاكرات در استانبول و دور بعدی در بغداد از سوی جمهوری اسلامی ایران مطرح شده بود كه مورد موافقت طرف مقابل نیز قرار گرفت.

یك روز پیش از آغاز مذاكرات وزیر امورخارجه روسیه با اشاره به ابتكارهای تهران در نشست استانبول 2 به خبرنگاران گفت: ما و آمریكا هم پیشنهاد مشخصی داریم كه چگونه باید در شرایط متقابل گام به گام حركت كنیم.

وی اضافه كرد: در طرح گام به گام، اقدام در برابر اقدام پیش بینی شده است؛ به این صورت كه ایران یك گام برمی دارد و 1+5 گامی برای رفع نگرانی تهران برمی دارد.

پیش از این نیز هشتم فروردین ماه گفته های 'باراك اوباما' رییس جمهوری آمریكا پس از دیدار با رییس جمهوری پیشین روسیه در سئول، با اظهارات 'السكاندر لوكاشویچ' سخنگوی وزارت امورخارجه روسیه همراه شد كه گفته های اوباما را دلیلی عنوان كرد كه 'روسیه از موضع خود در قبال برنامه هسته ای جمهوری اسلامی كوتاه نمی آید'.

رییس جمهوری آمریكا یك روز پیش از آن در یك مصاحبه خبری گفته بود: دو كشور روسیه و آمریكا از ادامه مذاكرات اتمی با ایران توسط گروه 1+5 استقبال می كنند و معتقدند گفت و گوها به ایران این امكان را می دهد تا به برنامه های صلح آمیز اتمی خود ادامه داده و اعتماد سازی كند.

لوكاشویچ یادآور شد: ادامه مذاكرات میان ایران و گروه1+5 تنها راه منطقی برطرف كردن ابهام ها و اختلاف های موجود بر سر پرونده هسته ای جمهوری اسلامی است.

پس از آنكه وزیر امورخارجه روسیه بار دیگر تاكید كرد 'مسكو خواستار حل و فصل مساله هسته ای ایران از طریق گفت و گو و مذاكره است'، هجدهم فروردین ماه نیز رییس كمیسیون امور بین المللی دومای روسیه گفت: روسیه به حل و فصل مساله ایران از طریق مذاكره امیدوار است.

وی تاكید كرد: روسیه با سناریوی بكارگیری نیروی نظامی برای حل مساله ایران بشدت مخالف است و آن را از مجموع گزینه ها برای حل این مساله رد می كند.

'ولادیمیر پوتین' رییس جمهوری روسیه كه بتازگی برای سومین بار سكان رهبری روسیه را به دست گرفته است، در نخستین روز فعالیت خود در كرملین طی فرمانی با عنوان 'تدابیری برای اجرای سیاست خارجی روسیه' خطاب به وزارت امور خارجه این كشور با تاكید بر لزوم حل و فصل موضوع برنامه هسته ای ایران از راه های سیاسی، این وزارتخانه را موظف به حداكثر تلاش در این زمینه كرد.

در دستور پوتین آمده است: باید تلاش كرد وضع پیرامون برنامه های هسته ای ایران صرفا از راه های سیاسی و دیپلماتیك حل و فصل شود.

رییس جمهوری روسیه در این فرمان همچنین بر لزوم حل و فصل اختلافات درباره موضوع فعالیت های هسته ای ایران از طریق برقراری گفت و گوها بر اساس اصول گام به گام و اقدام متقابل تاكید كرد.

** رویكرد متفاوت در نشست بغداد

----------------------------------------

در حالی كه قرار بود گفت و گوها در نشست استانبول 2 حول یافتن محورهایی برای همكاری های مشترك باشد، ایران موافقت كرد در نشست بغداد، موضوع هسته ای نیز كنار مسائل غیرهسته ای و منطقه ای طرح شود.

بر همین اساس، سوم خردادماه طرف های مذاكره راهی پایتخت عراق شدند.

در این دور، طرف غربی با طرح مواردی مانند لزوم توقف غنی سازی 20 درصد اورانیوم، انتقال اورانیوم غنی سازی شده به خارج از كشور و تخریب تاسیسات هسته ای فردو، پا به این دوره مذاكرات گذاشت و در مقابل نیز هیچ برگ قابل توجهی را رو نكرد.

این، در حالی است كه ایران بر اساس معاهده منع گسترش سلاح هسته ای (ان. پی. تی)، نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی را بر فعالیت های هسته ای خود پذیرفته است و هیچ محدودیتی برای غنی سازی تا سطح مورد نیاز (تا هر درصد و به هر میزان) ندارد.

غنی سازی 20 درصد اورانیوم نیز برای تامین سوخت مورد نیاز راكتور تحقیقاتی تهران كه رادیوداروهای مورد نیاز بیش از 850 بیمار را می سازد، پس از آن صورت گرفت كه آژانس بین المللی انرژی اتمی برخلاف اساسنامه خود از فروش مقدار مورد نیاز به ایران خودداری كرد و غرب نیز پس از ارایه پیشنهاد تبادل با اورانیوم 5/3 درصد و همراهی تهران با این خواست، در این مسیر كارشكنی كرد.

به هر حال، طرف غربی در حالی پا به بغداد گذاشت كه بار دیگر تهران را به داشتن فعالیت های مخفیانه با ابعاد نظامی در برنامه هسته ای متهم كرد.

استناد آنان نیز به گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی بود كه حتی پس از سفر یكم خردادماه مدیركل آن به تهران، با وجود اعلام این موضوع كه شواهدی بر نظامی بودن برنامه اتمی ایران به دست نیامده است، اما موارد غیرمستندی را نیز برای دستاویزقرار دادن غرب فراهم ساخت.

در این گزارش ها با استناد به برخی اطلاعات مخدوش و بی اساس درباره فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران جمع آوری شده و حتی منابع ارایه كننده آن نیز چندان روشن نیست. آژانس نیز تاكنون از ارایه اصل این اسناد به تهران برای بررسی میزان سندیت و پاسخگویی به آنها خودداری كرده است اما در مقابل، هر بار از آنها در گزارش های خود استفاده می كند تا بگوید گرچه هیچ مدركی مبنی بر انحراف برنامه های هسته ای تهران از مسیر صلح آمیز پیدا نكرده است اما نمی تواند این موضوع را تضمین كند!

در این دوره نیز روسیه همچنان بر ادامه راهبرد مذاكره تاكید كرد.

سوم خردادماه 'میخاییل بوگدانف' نماینده رییس جمهوری روسیه در امور خاورمیانه و معاون وزیر امور خارجه این كشور، به مجله روسی 'ویپ پریمر' گفت: وجود ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران حدسیاتی بیش نیست كه نیاز به بررسی دقیق دارد، اما این حدسیات اجازه طرح اتهامات به ایران بویژه اجرای عملیات پیشگیرانه نظامی را كه غالبا در غرب و اسراییل از امكان انجام آن سخن می گویند، نمی دهد.

نماینده رییس جمهوری روسیه در امور خاورمیانه خاطرنشان كرد: اطمینان داریم مسایل هسته ای ایران راهكار نظامی ندارد و بسیاری از شركای خارجی ما هم این واقعیت را می پذیرند.

بوگدانف افزود: ما بطور مستمر سیاست ادامه مذاكرات با ایران بر اساس اصول احترام متقابل و راهكار گام به گام و تدریجی را دنبال می كنیم.

وزیر امور خارجه روسیه نیز همین روز با اشاره به دیدگاه منفی كشور خود به تحریم یكجانبه ایران از سوی ایالات متحده افزود: این اقدام ها با هدف جلوگیری از انتشار سلاح كشتار جمعی به عمل نمی آید بلكه با ایجاد محدودیت برای اقتصاد ایران صورت می گیرد.

دوم خردادماه نیز روزنامه رسمی 'راسیسكایا گازتا' ارگان دولت روسیه، این اظهار نظره 'سرگئی ریابكوف' معاون وزیر امورخارجه روسیه را منتشر ساخت: در نشست گروه جی - هشت در كمپ دیوید آمریكا سند جدی به دست آمد و گروه 1+5 درباره ارایه پیشنهادهای جدید به ایران برای توقف تولید اورانیوم تا سطح 20 درصد به توافق رسید.

راسیسكایا گازتا افزود: جامعه جهانی هم در ازای این اقدام باید تحریم ها علیه ایران را به حالت تعلیق درآورد.

به هر روی، نشست بغداد با تعیین زمان و مكان دور بعدی مذاكرات به پایان رسید. قرار شد طرف های نشست، بیست و نهم و سی ام خردادماه به مسكو بروند و درباره موضوع های مطرح شده در نشست بغداد به بررسی جوانب و ابعاد آن پرداخته و نظر خود را اعلام كنند.

** نشست سی و ششم در مسكو

----------------------------------------

مذاكرات تهران با قدرت های غربی كه از حدود یك دهه پیش آغاز شده ، در مسكو به نشست سی و ششم خود رسیده است.

روسیه گرچه پیشتر اعلام كرده بود انتظار ندارد در نشست مسكو تمامی مسائل و اختلافات مربوط به برنامه هسته ای ایران حل و فصل شود، ولی این دور از نشست را گامی به پیش در راستای حل و فصل مسائل مرتبط می داند.

بنا بر اعلام مقام های ارشد روس، مسكو انتظار دارد در این دور از نشست نیز اصل گام به گام و اقدام متقابل از سوی طرفین رعایت شود.

بیست و چهارم خردادماه، لاوروف عازم تهران شد تا هم درباره نشست 1+5 با تهران گفت و گو كند و نظر ایران را هم برای اجلاس بین المللی خود درباره سوریه جویا شود.

لاوروف در دیدار با دبیر شورای عالی امنیت ملی پیشنهاد داد ادامه گفت و گوها میان دو كشور حول مسائل منطقه ای، بین المللی و هسته ای در مسكو ادامه یابد.

وی همچنین در نشست خبری با وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران گفت: به اعتقاد من طرف ایرانی علاقه مند به یافتن راه هایی برای حل و فصل مساله هسته ای است.

وی بار دیگر از اعمال تحریم های یكجانبه علیه ایران از سوی كشورهای دیگر انتقاد كرد.

روسیه و برنامه صلح آمیز هسته ای ایران

------------------------------------------------

پای روسیه به فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران از سال 1368 باز شد كه بر اساس پروتكل شانزدهم اسفندماه همین سال، قرار شد مسكو در ازای دریافت سه میلیارد مترمكعب گاز طبیعی، اقدام به احداث دو راكتور 440 مگاواتی و تكمیل دو راكتور آبی تحت فشار نیمه كاره مانده توسط آلمانی ها كند.

با این حال، این كشور به عنوان عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد، عضو شورای حكام و همچنین آژانس بین المللی انرژی اتمی و نیز امضاكننده معاهده منع گسترش سلاح هسته ای (ان. پی. تی) خواه و ناخواه در جریان برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی ایران قرار می گرفت.

این امر با قصد ایران برای راه اندازی نیروگاه هسته ای بوشهر و مشاركت دادن روسیه در این زمینه، ابعادی اقتصادی و علمی- فناورانه نیز یافت.

البته طی سال های اخیر، روسیه در كنار چین سعی كرد نقش متعادل تری را در مقابل زیاده خواهی های كشورهای غربی در گروه 1+5 در پیش گیرد.

این امر حتی تا آنجا پیش رفت كه مقام های كرملین بارها زبان به انتقاد از سیاست های غرب در قبال برنامه هسته ای ایران باز كردند و این برنامه را با مقاصد صرفا صلح آمیز خواندند.

برای نمونه، هجدهم فروردین ماه 'الكساندر سادوونیكف' سفیر شوروی سابق در تهران و فرستاده ویژه مسكو در برنامه هسته ای ایران، گفت: نمی دانیم كه غرب در مذاكره با ایران بر سر پرنده هسته ای این كشور تا چه حد صادق است.

وی با اعلام اینكه 'روسیه تصمیم دارد تمامی راه هارا برای حل مسالمت آمیز پرونده هسته ای ایران در پیش گیرد'، ابراز امیدواری كرد مذاكرات آتی ایران با گروه 1+5 (استانبول 2) راه را برای حل و فصل این سوء تفاهم هموار كند.

روزنامه روسی 'كامرسانت' در مقاله هجدهم فروردین ماه خاطرنشان كرد: در این مرحله میان روسیه و آمریكا اختلاف جدید پدید آمده است و در حالی كه واشنگتن انتظار 'جهش' را از این دیدار دارد، مسكو دعوت می كند كه باید انتظار معقولی از آن داشته باشند.

این روزنامه با اشاره به گفته های وزیر امورخارجه آمریكا مبنی بر اینكه 'واشنگتن از تهران انتظار دارد مذاكره را فقط صرفا به دلیل مذاكره انجام ندهد'، افزود: اما مسكو از شركای خود در گروه 1+5 دعوت می كند در این زمینه عجله نكنند.

این روزنامه در ادامه به اظهارات 'سرگئی ریابكوف' معاون وزیر امورخارجه روسیه، استناد كرد كه گفته بود' نباید در این مذاكرات دشوارترین مسائل مطرح شود'.

روزنامه روسی به نقل از ریابكوف نوشت: برای كمك به اعتمادسازی میان دو طرف باید مذاكرات را از مسائل ساده تر آغاز كرد.

در همین جا یكی از مهمترین اختلاف های روسیه و دیگر كشورها در موضوع هسته ای جمهوری اسلامی ایران روشن می شود.

مسكو بر فرایندمحوری در این مذاكرات تاكید دارد حال آنكه غرب بویژه آمریكا می كوشد با اعمال فشارهای بی حد و حصر كه خود آنها را 'گزنده' می خواند، در كمترین زمان ممكن، بیشترین نتیجه دلخواه را بگیرد.

از سوی دیگر، روسیه گرچه خود را با پنج دوره قطعنامه های تحریمی علیه ایران همراه كرده است، اما بارها از اعمال تحریم های یكجانبه علیه تهران انتقاد كرده است.

به عقیده مسكو، دامنه این تحریم ها گرچه در ظاهر از سوی یك كشور و به صورت داخلی تصویب شده است، اما دامن سایر كشورها را نیز می گیرد و روابط تجاری و اقتصادی طرف های معامله با تهران را با آمریكا یا اتحادیه اروپا محدود می كند.

درواقع اقدام اخیر آمریكا برای مستثنی كردن 18 كشور عمدتا خریدار نفت ایران از تحریم نفتی ایران ، نوعی عقب نشینی از این اقدام بود چرا كه این بحران براستی گریبان تحریم كنندگان را گرفته بود.

به هر روی واشنگتن نشان داده كه اقدامات رقیب دیرینه خود،مسكو را به دقت درباره موضوع هسته ای ایران پیگیری می كند.

به اعتقاد كارشناسان سیاسی، مذاكرات مسكو گرچه راهی برای بالا بردن جایگاه سیاسی این كشور در منطقه و سطح بین الملل است اما درعین حال نشان دهنده، میزان تعامل كشورهای غربی به ویژه آمریكا با مسكو در این حوزه است.

به هر روی مسیر حركت مسكو در برنامه هسته ای ایران به گونه ای بوده كه دو گرایش كلی در آن قبال تمایز است.

در رویكرد نخست مسكو، گاه خود را به مواضع ایران نزدیك می كند و در گرایشی دیگر، گاه نیز همسویی كامل با دیدگاهها و اقدام های غرب- كه مسكو از آنها به عنوان شركای خود یاد می كند - علیه تهران داشته است.

در دو روز گذشته نیز گزارشهای رسانه ای مختلفی از مسكو با مضمون دو گرایش فوق منتشر شده است. اما برخی رسانه های غربی اخباری را به نقل از نشریات روسی منتشر ساختند كه ممكن است حاكی از وزن گرفتن گرایش نوع دوم در مسكو باشد. گزارشهایی كه البته تاكنون از سوی منابع رسمی روس تایید نشده است.

به هر روی كشورهای1+5 می دانند كه ایران برنامه صلح آمیز هسته ای خود را به منظور رفع نیازهای پزشكی و اقتصادی خود دنبال خواهد كرد و درعین حال با حضور در ان پی تی پاسخگوی سوالات مطرح در این زمینه است. اما این كشورها به جای مورد سوال قراردادن برنامه نظامی رژیم صهیونیستی كه با دراختیار داشتن صدها كلاهك هسته ای صلح جهانی را تهدید می كند، افكار عمومی جهان را از مسیر اصلی خود دراین زمینه به سمت ایران منحرف می سازند.

تحقیق**1961**1599